یلدا؛ شب نشینی با خورشید - بانیما

جشن شب یلدا جشنی است که 7 هزارسال پیشینه تاریخی دارد. این جشن هر ساله به عنوان یک سنت باستانی میان ایرانیان برگزار می شود. این جشن دیرینه تا به حال میان ایرانی ها مرسوم بوده و این رسم همچنان زنده مانده است.

مرنامی که در شب یلدا برگزار می شود یک سنت باستانی است. ایرانیان در این روز دور هم جمع می شوند و جشن می گیرند. در این جشن ایرانیان خوراکی های مختلف و مفیدی می خورند. قصه گویی پدربزرگ ها و مادربزرگ ها هم چاشنی این جشن را بیشتر نموده است.

معرفی شب یلدا

یلدا یکی از کهن ترین جشن های ایران باستان است. مرنامی که در نخستین شب بلند زمستان و بلندترین شب سال برپا می نمایند سابقه یی بسیار طولانی داشته و به ایزد مهر مربوط می شود.

یکی از دلایل برگزاری این جشن، شب زایش میترا یا مهر است. مهر به معنای خورشید است و تاریخ پرستش آن در میان ایرانی ها و آریایی ها به پیش از دین زرتشت بازمی شود. پیروان میتراییسم این جشن را از زمان های بسیار دور برگزار می نموده اند.

واژه یلدا به معنای زایش روز و تولد است. ایرانیان باستان بر این باور بودند که فردای شب یلدا با طلوع خورشید، روزها بلندتر می شوند و تابش نور ایزدی بیشتر می شود. آنها آخر پاییز و اول زمستان را شب تولد خورشید خوانده و برای آن جشنی بزرگ بر پا می کردند. در این روز مردم به استراحت می پرداختند و تعطیل عمومی بود.

بعضی معتقدند که مسیحیان دنیا هم این جشن را با نام جشن تولد مسیح برگزار می نمایند.

البته به این جشن، شب چله هم می گویند همان طور که از نام آن پیداست چهل روز از فصل زمستان را شامل می شوند که شروع آن هفتم دی ماه و پایانش برابر است با شانزدهم بهمن که به آن چله بزرگ زمستان گویند.

یکی از آیین های دیرینه شب یلدا در ایران، گرفتن فال با دیوان حافظ است. مردم دیوان اشعار حافظ را با نیت شادکامی می گشایند. در بعضی دیگر از جاهای ایران هم شاهنامه خوانی می نمایند. امروز هم ایرانیان در سراسر دنیا به خواندن شاهنامه و گرفتن فال حافظ می پردازند.

چله ایرانی، ساتورن رومی

ایرانیان و بسیاری از اقوام دیگر شب یلدا را جشن می گیرند. این مرنام به وسیله ایران به قلمرو رومیان راه یافت رومیان از این جشن به عنوان ساتورن یاد می نمایند. جشن ساترون پس از مسیحی شدن رومی ها هم اعتبار خود را از دست نداد و همچنان ادامه یافت.

خوراکی های سفره شب یلدا

آیین شب یلدا یا شب چله، خوردن آجیل مخصوص، هندوانه، انار و شیرینی و میوه های گوناگون است که همه جنبه نمادی دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند.

اما شب یلدا فقط به میهمانی و دور هم نشینی ختم نمی شود. میوه ها و خوردنی های شب یلدا هم رسوم خاص خود را دارد. این خوردنی ها علاوه بر اینکه یک رسم هستند، خاصیت های فراوان آن هم در نظر گرفته شده است.

سفره شب یلدا در آیین زرتشتی سفره میزد است. میزد به معنای میزبانی، سفره پذیرایی از میهمان بود. این سفره، از میوه های تر و خشک و آجیل که به اصطلاح زرتشتیان لرک بود نمایان می شد.

هندوانه و انار از میوه های شیرین، سرخ و پردانه شب یلدا هستند که خواص آن ها بی نظیر است.

هندوانه

از قدیم هندوانه یکی از میوه های سرخ شب یلدا در سر سفره ایرانی بوده است اما چرا هندوانه؟

هندوانه گرمای تابستان و حرارت را به یاد ما می آورد. هندوانه سرشار از ویتامین های A، B،C و انواع خواص دیگر است. به همین دلیل درقدیم بر این باور بوده اند که خوردن هندوانه شب یلدا موجب محافظت ما از بیماری و سرما خواهد بود.

انار

دانه ها قرمز موجود در انار خونساز و انرژی زا است به همین دلیل انار در سفره شب یلدا نماد شادی و زایش است. میوه ای که در قدیم از آن به عنوان میوه ای خون ساز یاد می شد.

در شب یلدا غیر از میوه، آجیل را هم سر سفره های ایرانی می توان دید. آجیل به عنوان سالم ترین تنقلات شناخته شده و دارای فیبر بالاست. آجیل شب یلدا شامل پسته، بادام، گردو، فندق است.

یلدا در استان های دیگر

مردم شیراز در شب یلدا به شب زنده داری می پردازند و بعضی نیز بسیاری از دوستان و بستگان خود را دعوت می نمایند. آنها در این شب سفره مانند سفره هفت سین نوروز پهن می نمایند و در آن آینه را جای می دهند.

خوردنی های مردم شیرازگونه های بی شماری دارد. آجیل و تنقلاتی چون نخودچی، کشمش، حلواشکری، رنگینک و خرما و میوه هایی چون انار و به ویژه هندوانه خوراکی های این شب را تشکیل می دهند.

در اردبیل رسم است که مردم گندم برشته (قورقا) و هندوانه و سبزه و مغزگردو و نخودچی و کشمش می خورند.

در گیلان هندوانه را حتماً فراهم می نمایند و معتقدند که هرکس در شب چله هندوانه بخورد در تابستان احساس تشنگی نمی کند و در زمستان سرما را حس نخواهد کرد. آوکونوس از میوه هایی است که خوردن آن در شب یلدا رواج دارد.

در آذربایجان مردم هندوانه چله می خوردند و باور دارند که با خوردن هندوانه سرما به تن آنها تاثیری ندارد.

منبع: میراث فرهنگی

گردآوری و تنظیم: تحریریه خبرنگاران

لطفا در نشر دانسته های خود کوشا باشید.

برداشت و استفاده غیرتجاری از مطالب این وب سایت، حتی بدون ذکر منبع آزاد است.