: استرس چگونه مغز ما را درگیر می نماید؟

به گزارش بانیما، آنالیز آنچه که آنها قسمت های قارچی شکل و باریک و ظریف سلول های عصبی مغز (که وظیفه یادگیری و یادآوری در مغز را بر عهده دارند) بر می شمارند، دانشمندان را به این کشف رهنمون کرد که می توان با تسکین استرس ناشی از خاطرات دردآور، به دگرگونی کردن آنها همت گماشت.

ترجمه: مهرداد معینی

دانشمندان عصب شناسی، بازیگران نوی را در عرصه نحوه عملکرد مغز در برابر استرس کشف نموده اند

دانشمندان عصب شناسی که بر روی کدهای مغزی فعالیت می نمایند، می گویند در درک نحوه عملکرد مغز در مقابل عوامل استرس زا و تسکین آثار حاصله از آن، گام های قابل توجهی برداشته اند.

آنالیز آنچه که آنها قسمت های قارچی شکل و باریک و ظریف سلول های عصبی مغز (که وظیفه یادگیری و یادآوری در مغز را بر عهده دارند) بر می تعدادند، دانشمندان را به این کشف رهنمون کرد که می توان با تسکین استرس ناشی از خاطرات دردآور، به دگرگونی کردن آنها همت گماشت.

یک گروه تحقیقاتی از دانشگاه لایسستر، پروتئین ویژه ای را معین نموده است که مغز در پاسخ به استرس از خود فراوری می نماید. بر اساس آزمایش های انجام شده روی موش ها، این حقیقت آشکار شد که آن دسته از موش هایی که فاقد این پروتئین بودند، گرایش کمتری به خروج از محل خود داشته و ترجیح می دادند در تاریکی پنهان شوند.

نتیجه این یافته ها به ویژه برای درک بیماری های منتج از استرس آن هم در انسان ها، از اهمیت زیادی برخوردار است. دکتر رابرت پاولاک، مدرس علوم عصب شناسی این دانشگاه، اظهار می دارد: معینه این مطالعه در آن است که فراوری پروتئین مربوطه از سوی مغز، به محافظت از اشخاص در برابر نگرانی های بیش از میزان و مقابله با حوادث ناسازگار، کمک شایانی می نماید.

دکتر پاولاک می گوید:استرس هر روزه ما، باعث تغییر شکل مغز می گردد. یعنی سلول های عصبی، خود را به شکلی تغییر می دهند که تعداد ارتباطات با دیگر سلول ها و جهت ارتباطی با دیگر نورون ها، تغییر شکل پیدا کند.

در اغلب موارد، این پاسخ ها موافق و سودمند هستند، به نحوی که به مغز برای مقابله با استرس و تغییر واکنش رفتاری مناسب، کمک می نماید. با این وجود و در پی بروز استرس های شدید، اوضاع می تواند از کنترل خارج گردد، گنجایش و ظرفیت اطلاعاتی مغز کاهش یافته و سلول های عصبی واقع در قسمت هیپو کامپوس مغز- مکانی از مغز که برای یادگیری و حفظ خاطرات در نظر گرفته شده است- روال کاری خود را به تدریج از دست دهد؛ به نحوی که دیگر قادر نباشد به شکل مؤثری با دیگر سلول ها ارتباط برقرار نموده و نشانه هایی از بروز بیماری به تدریج آشکار می گردد.

یک راه حل که خصوصاً سلول های مغزی مایلند تا از طریق آن با استرس دست و پنجه نرم نمایند، تغییر شکل فرایند ظریفی است که آنها معمولاً برای تبادل اطلاعات با دیگر نورون ها (که تحت اسم میله های دندریتی از آنها نام برده می گردد، استفاده می شوند.

این میله ها می توانند به کوچکی یک هزارم میلی متر باشند و از اشکال گوناگونی هم برخوردارند. میله های بلند مانند بچه ها هستند یعنی خیلی پر تحرک و کنجکاو، مدام در حال تغییر شکل و ارتباط با دیگران بوده و به ما در یادگیری نکات نو کمک می نمایند. به محض آنکه میله ای چیز نوی فرا می گیرد، بالغ می گردد. آنها قارچی شکل بوده، از ارتباطات پایدار و استواری برخوردارند، همکاران و یاران خود را تغییر نمی دهند و مایل به حرکت هم نیستند.

میله های قارچی شکل به ما در یادآوری آنچه که فرا گرفته ایم کمک می رسانند، اما این امر همواره هم خوب نیست. تعدادی از حوادث بسیار استرس آور بهتر است که فوراً فراموش شوند؛ چرا که ممکن است باعث برهم زدن سلامت روحی ما شوند. در مغز ما برای ایجاد تعادلی مناسب میان میله های باریک و قارچی شکل یا آنچه که بایستی به خاطر یا به فراموشی سپرده گردد، نبردی پیوسته در جریان است.

دکتر پاولاک می گوید: ما پروتئینی را معین نموده ایم که مغز در پاسخ به استرس، آن هم به نحوی که تعداد میله های قارچی شکل را کاهش داده و در نتیجه باعث تقلیل نگرانی های آینده ما در رابطه با حوادث استرس آمیز می گردد، فراوری می نماید.

این پروتئین با نام لیپوکالین-2، در واقع فراوری نشده است؛ بلکه ساخت آن در پاسخ به استرس ایجاد شده در بخش هیپوکامپوس مغز به نحو شدیدی افزایش یافته است. وقتی که ما لیپوکالین-2 را در زمان استرس به نورون ها اضافه می کنیم، آنها آغاز به از دست دادن میله های خاطراتی یعنی میله های بالغ و قارچی شکل خود می نمایند.

او می افزاید:بنابراین در اینجا از خود سوال می کنیم که چه اتفاقی روی خواهد داد، اگر ما لیپوکالین-2 را از مغز و موش هایی که با استرس روبه رو شده اند جدا کنیم؟ آیا بر واکنش آنها تأثیری خواهد گذارد؟ تا اینجا، ما از موش هایی استفاده نموده ایم که ژن لیپوکالین-2 را از آنها جدا نموده ایم و متوجه شدیم که در زمان استرس، آنها در مقابل موش های سالم نگران تر به نظر می رسیدند. برای مثال، آنها کمتر مایل بودند تا از مکان خود خارج شوند و ترجیح می دادند به جای کشف محل های نو، در جایی تاریک پنهان شوند. ما بعلاوه دریافتیم که در این موش ها، میله های قارچی شکل بعد از بروز استرس، بیشتر شکل گرفته و بنابراین آنها از حوادث استرس آور خود خاطرات قوی تری را در فکر دارند.

دکتر پاولاک ادامه می دهد:بنابراین مغز ما برای حفاظت در برابر نگرانی بیش از میزان و کمک به ما در دست و پنجه نرم کردن با حوادث ناگوار زندگی، به فراوری لیپو کالین-2 می پردازد.

وی خاطر نشان می نماید:تشخیص لیپوکالین-2 به اسم یک بازیگر نو که مغز ما برای مقابله با استرس از آن بهره می برد، گام مهمی تلقی می گردد. ما به رمز گشایی سازوکار سلولی استرس (که اگر به درستی عمل نکند ممکن است ما را دچار بیماری های روانی کند، نزدیک تر می شویم.

دکتر پاولاک می گوید:اختلالات روانی و آن هم با زمینه استرس، بسیار گسترده شده و بیش از 30درصد از مردم دنیا را درگیر خود نموده است. ما بسیار مایلیم تا این سازوکار کشف شده را بر روی انسان ها هم آنالیز نموده و روزی قادر باشیم به درمانگاه های مربوطه کمک های شایان توجهی را در باب مقابله با آشفتگی ها و اختلالات حاصله از نگرانی ها و افسردگی ها بنماییم.

منبع:نشریه دانشمند، تعداده 580.

/ج