روایت های انقلاب عمدتاً محدود به حوزه سیاسی و متمرکز به چهره های شاخص است - بانیما

احمدعلی راغب متولد سال 1323 در بندر انزلی، یکی از مهم ترین چهره های سرود و موسیقی انقلاب اسلامی است که مردم ایران، او را با سرودهای مدرسه ها وا شده، بابا خون داد، هم شاگردی سلام، بانگ آزادی، شهید مطهر، آمریکا! آمریکا! ننگ به نیرنگ تو، خجسته باد این پیروزی و ... به یاد می آورند. اولین آلبوم موسیقی پاپ پس از دفاع مقدس باعنوان پایکوبی گل ها و قطعاتی مانند گل می روید به باغ یا بیا به امداد ناتوانان و ... هم از دیگر آثار این آهنگ ساز انقلاب هستند. او آذرماه سال جاری به دلیل ابتلا به سرطان درگذشت.

کتاب بانگ آزادی دربرگیرنده ساعت ها مصاحبه با راغب است که در 3 محور گروه های سرود برجسته کشور، آهنگ سازان و خوانندگان انقلاب، و مدیران و تهیه کنندگان موسیقی انقلاب صورت گرفته اند. چاپ دوم این کتاب با 392 صفحه، شمارگان هزار و 500 نسخه منتشر شده است. در ادامه گفت وگو با محسن صفایی فرد، نویسنده کتاب بانگ آزادی و مسئول دفتر موسیقی مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی را از نظر می گذرانیم.

لطفاً توضیحاتی در رابطه با محتوای کتاب بانگ آزادی و عنوان آن بفرمایید و اینکه چه شد تصمیم گرفتید این کتاب را بنویسید؟

این کتاب به تحقیق و آنالیز کارنامه موسیقی انقلاب در آغاز پیروزی می پردازد و تا به امروز یک رده از کتاب هایی با عنوان سرودها و ترانه های انقلاب سروسامان داده شده که 5 عنوان از آن در انتشارات راه یار منتشر شده است.

کتاب بانگ آزادی، چهارمین کتاب از این مجموعه است که به خاطرات استاد احمدعلی راغب اختصاص دارد. خالق اثر دست کم بیست اثر خاطره انگیز در ده های 60 و 70 خلق نموده که همه مخاطب های موسیقی آن دوره، آنها را به خوبی به یاد دارند.

سؤالی که در این مجموعه کتاب ها همراه ما بوده و در این 5 عنوان کتاب هم منتشر شده و عناوین دیگر هم که در راه است به آن می پردازند، این است که موسیقی به عنوان یکی از چالش های فرهنگی، هنری و رسانه ای سال های ابتدای پیروزی انقلاب، چطور توانست طی سال های بعد با آثاری که خلق شد تبدیل به یکی از نقاط درخشان حافظه جمعی ما گردد؟ و بعد در رابطه با این سؤال عظیم در گفت وگو با هنرمندان کوشش کردیم که اولاً پشت صحنه خاطره و نوستالژی موسیقی خاطره انگیز دوران انقلاب را بکاویم و درموردش صحبت کنیم و هم اینکه قدری نگاه کلان تر از فراوری آن آثار داشته باشیم و شرایط فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و مدیریتی شکل گیری آن آثار را در آن سال ها آنالیز کنیم و در نتیجه این مجموعه کتاب ها به خواننده خواهد گفت که موسیقی به عنوان یک نقطه حساس هنری در سال 1357 با چه سختی های مدیریتی و هنری روبرو شده تا توانسته شکل تازه ای از خودش را در هنر کشور ما ثبت کند.

خاطرات آقای احمدعلی راغب شامل چه بازه زمانی از زندگی ایشان است؟

مرور خاطرات و سرگذشت احمدعلی راغب از این جهت برای من جذاب بوده که از پدر ایشان و سرگذشت خانوادگی ایشان در سال های آغازین این قرن آغاز می گردد و مخاطبی که این کتاب را می خواند درواقع سرگذشت این قرن را با احمدعلی راغب مرور می نماید. پدر احمدعلی راغب جزء سربازان نهضت جنگل بوده و از این طریق ملودی های نهضت جنگل در خانه پدری ایشان ردوبدل می شده و مادر ایشان شخصی بوده که از منطقه قفقاز به بندرانزلی کوچ می نماید. ایشان موسیقی می دانسته و پیانو داشتند و هوش موسیقایی احمدعلی به این ترتیب یک زمینه کاملاً آماده داشته و به موازات آن در کتاب با جنبش چپ در شمال کشور آشنا می شویم و فعالیت هایی که آقای راغب در همراهی با مبازران چپ در دهه 20، 30 و 40 داشتند و دوران نوجوانی ایشان در منطقه انزلی و رشت بسیار خواندنی، ناگفته و جالب است و در دهه 40 شکل گیری ارکستر فرهنگ و هنر گیلان و حضور آقای راغب در آنجا را می بینیم و بعد آمدن ایشان در دهه 50 به ایران در دانشگاه هنرهای زیبا و حضور ایشان در رادیو و تلویزیون از جمله مواردی است که در کتاب به آن ها اشاره شده است. درواقع تحولات موسیقی رادیو و تلویزیون ایران تا جایی که استاد راغب در آن نقش داشته در این کتاب آمده است.

فازهای مهمی که شاید کمتر کسی درمورد آنها صحبت نموده و در این کتاب آمده، صدا و سیما و رادیو تلویزیون در روزهای انقلاب بخصوص ارکسترها، فضای موسیقی و شکل گیری شورای موسیقی جدید و ... است که آقای راغب یکی از عناصر اصلی در این دوران هستند و بعد موسیقی دفاع مقدس و سپس موسیقی پاپ بعد از جنگ و سال های دهه 70 و آلبوم های خاطره انگیز ایشان در موسیقی پاپ مثل پایکوبی گل ها، قلندر و ... که از آثار شنیدنی دهه 70 محسوب می گردد، مجموعه عناصری هستند که این کتاب را شکل می دهند. همچنین در این کتاب تقریباً به واسطه زندگی پرمخاطره استاد راغب با همه ادوار پرآشوب قرن معاصر هم روبرو هستیم.

برای مستندسازی و تطبیق گفت وگوها با اسناد و مدارک موجود چه کاری انجام دادید؟

یکی از دلایل تأخیر در انتشار این کتاب، همین تطبیق گفته های راوی با اسناد بوده است. تا جایی که توانستم کوشش کردم گفته های راوی مستند به تأیید شواهدی بیرون از گفتار راوی باشد و بیش از این در تاریخ شفاهی باید منتظر نقل های دیگر و انتشار کتاب های دیگر بود تا بتوانیم نگاه کامل تر به کتاب داشته باشیم.

در زمانی که مشغول نگارش کتاب بودم، هرچه کوشش کردم تا ایشان از گروه های سرودی که قبل از انقلاب یعنی در بازه استعفایشان از رادیو یعنی 17 شهریور تا بهمن 1357 فعالیت داشتند، بگویند اما شواهد خیلی بیشتری از آنچه در کتاب گفته شده نتوانستیم پیدا کنیم و این کار تطبیق را سخت و سخت می کرد و خوشبختانه یا متأسفانه اکنون بعد از درگذشت ایشان در پیغام های تسلیت که داده شده، آقای بادامچیان، دبیر حزب مؤتلفه نیز پیغامی دادند و ایشان زاویه جدیدی را باز کردند که خود آقای راغب هم به یاد نداشتند و گفتند گروه سرود حزب مؤتلفه که از سال 1356 فعالیت خود را آغاز نموده بود در سال 1357 یکی از افرادی که در سرودها یاری می نموده، آقای احمد علی راغب بوده و این نشان می دهد بخشی از مستندات کتاب بخاطر ساختار شفاهی بودن، با گذشت زمان تکمیل خواهد شد اما افسوس که راوی کتاب دیگر درمیان ما نیست.

مخاطب این کتاب، با چه ویژگی های بارزی نسبت به آثار مشابه روبرو خواهد شد؟

آثار مشابهی وجود ندارد. درمورد تاریخ نگاری موسیقی انقلاب تنها همین مجموعه هست که در انتشارات راه یار منتشر شده و از این جهت این مجموعه یک مجموعه کمیاب و غیر قابل مقایسه است. در حوزه موسیقی انقلاب جز مجموعه کتاب هایی که در رده سرودها و ترانه های انقلاب توسط انتشارات راه یار منتشر می گردد، کتاب دیگری حداقل من ندیدم.

از نظر شما فرایند گردآوری ما یعنی عملکردمان به صورت میدانی در 40 سال گذشته در زمینه روایت گری انقلاب چقدر علمی است؟ به نظر شما فرایندی که در موضوع روایت گری انقلاب تا به امروز طی شده، فرایند درستی بوده؟ اگر نه، روایت درست انقلاب چیست؟

در سال های گذشته عمدتاً روایت های انقلاب محدود به حوزه سیاسی و مبارزات سیاسی آن هم متمرکز به چهره های شاخص بوده است و مثلاً در حوزه مبارزات مردمی سیاسی تقریباً کار چندانی نشده، اگر درمورد یک رویداد بنام انقلابی با همه گستردگی این مفهوم در پهنه سرزمین و در معنای نظری خودش روبرو هستیم، حکم می نماید که به سراغ مردم برویم، بخصوص در شهرستان ها و این ها باید ضریب در روایت پیدا می کردند که متأسفانه یکی از خلأها همین جاست و چهره های شاخص سیاسی روایتشان به روایت مردمی غالب شده است.

از طرفی به طور کلی روایت تاریخ انقلاب محدود به دو محور روایت سیاسی و روایت دفاع مقدس شده که در روایت دفاع مقدس به همت بسیاری از محققان بخش مردمی جدی تر گرفته شده با این حال حوزه های دیگر مثل حوزه هنر و حوزه آیین های اجتماعی، حوزه فرهنگی انقلاب مثل جهاد سازندگی، نهضت سوادآموزی که همه در سال های بعد از انقلاب نهضت فرهنگی انقلاب را ساختند و دوران جدیدی از حیات فرهنگی معاصر را شکل دادند کمتر دیده شده و جای خالی این ها همه در روایت تاریخ انقلاب هست که البته انتشارات راه یار کوشش نموده به سهم خودش تمام این محورها را معرفی کند و کتاب های اولیه را در این زمینه پیشنهاد دهد، چه بسا با دیدن عنوان های مختلف کتاب های این انتشارات بتوانیم برای روایت تاریخ انقلاب پیشنهاد دهیم که چه عرصه های جدیدی هنوز گگردده نشده و می توان آنها را پی گرفت و ادامه داد.

در حال حاضر چه کارهایی در دست نگارش و چاپ دارید؟

کتاب گروه سرود آباده که مراحل خاتمه انتشار را طی می نماید و همچنین کتاب خاطرات محمد گلریز که مصاحبه ها صورت گرفته و در حال تدوین است و به زودی منتشر خواهد شد.

چین: چین از اون کشورهایی هست که حتما یکبار هم شده باید در زندگیتون به اونجا سفر کنید