استفاده از قابلیت های آموزش مجازی در ایام پساکرونا

به گزارش بانیما، یک عضو هیئت علمی دانشگاه علم وصنعت با اشاره به شرایط آموزش دانشگاه در ایام شیوع کرونا گفت: مدام به دنبال راهکارهای جدید هستیم تا در آینده شیوه های حضوری و مجازی را در کنار یکدیگر داشته باشیم؛ چرا که ارائه آموزش ترکیبی قطعا کیفیت آموزش را ارتقاء می دهد. همچنین به دلیل اینکه پارادایم آموزش در کل دنیا تغییر کرده است و درآینده ان شاء الله با رفع مشکل کرونا و برقراری کلاس های حضوری همچنان استفاده از قابلیت های آموزش مجازی همراه سیستم آموزشی خواهد بود.

دکتر مرتضی رهبر در گفت وگو با خبرنگاران، اظهار کرد: با وجود تمام معایب و مسائلی که شیوع ویروس کرونا ایجاد کرده است یکی از مزایای آن، افزایش آگاهی و ظرفیت استفاده از آموزش مجازی در ایران است؛ به عبارت دیگر شیوع ویروس کرونا و عدم امکان تشکیل کلاس های حضوری در مراکز آموزشی باعث شد تحولی در سیستم آموزشی ما ایجاد شود و بتوانیم در آینده در کنار آموزش های حضوری از ظرفیت های آموزش مجازی نیز به صورت همزمان استفاده کنیم.

وی اضافه نمود: به دلیل شرایطی که ایجاد شد همه دانشگاه ها و استادان مجبور بودند از پلتفرم های آموزش مجازی استفاده کنند. قبل از شیوع ویروس کرونا به دفعات در باب لزوم استفاده از پلتفرم های مجازی در راستای راهنمایی رساله دانشجویان، برگزاری جلسات و نشست های علمی و همچنین برگزاری بخشی از آموزشهای آکادمیک بحث و تبادل نظر شده بود که به دلایل مختلف به سختی مورد استقبال قرار می گرفت. در شرایط کنونی و با افزایش آگاهی دانشجویان و اساتید نسبت به ظرفیت های آموزش آنلاین، شرایط برای تداوم بهره گیری از این ظرفیت فراهم شده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علم وصنعت ایران با بیان این که پیشتر در بسیاری از دانشگاه های برتر دنیا و ایران از جمله دانشگاه علم و صنعت به اهمیت نقش فضای مجازی در آموزش عالی پی برده شده بود گفت: در برخی از دانشگاه های اروپایی برای حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از آلودگی های ناشی از رفت و آمد بالاخص در مقیاس تعاملات برون شهری و کشوری، توصیه هایی جهت استفاده از ظرفیت های آنلاین برای برگزاری جلسات دفاع رساله ارائه شده است. بر اساس این توصیه ها دیگر الزامی به حضور فیزیکی استاد راهنما یا داور در جلسه مذکور وجود ندارد و استاد می تواند با رعایت آیین نامه های مرتبط به صورت مجازی در جلسات دفاع شرکت کند. در دانشگاه های ایران نیر در چند سال گذشته و در برخی از دانشگاه ها نیز در دو دهه گذشته به پلتفرم های آموزش مجازی توجه بیشتری شده است. از این زاویه اگر نگاه کنیم شیوع ویروس کرونا و تعطیلی کلاس های حضوری دانشگاه ها موتور محرکه ای برای استادان و دانشجویان شد که اجبارا به آموزش های آنلاین روی بیاورند و بیش از پیش با مزایا و فرآیندهای آموزش آنلاین آشنا شوند.

رهبر درباره مزایایی که آموزش مجازی دارد گفت: به طور کلی، یکی از مهم ترین مزایای آموزش آنلاین دسترسی آزاد دانشجو به تمام منابع آموزشی طول ترم است. فیلم های کلاس ها ضبط می شود و در سامانه قرار می گیرد و دانشجو می تواند به دفعات آنها را ببیند. یکی از مهم ترین نتایح آموزش های آنلاین در سطح ملی و بین المللی، امکان بهرمندی دانشجویان از آموزش های به روز و علمی از هر نقطه دنیا است. سیستم آموزش آنلاین به نوعی امکان دسترسی عادلانه هر دانشجو از هر نقطه کشور به مباحث علمی روز را فراهم کرده است. برنامه ریزی بر روی ظرفیت های آموزش آنلاین می تواند به نوعی موجب گسترش عدالت آموزشی و متعاقبا افزایش ظرفیت های علمی کشور شود. در این شیوه آموزشی، دانشجویان و دانش آموزان دورترین نقاط ایران هم که دسترسی به برخی اساتید و امکانات آموزشی مطلوب را ندارند می توانند در فضای آکادمیک و همچنین سایر فعالیت های علمی و پژوهشی آزاد، آموزش های مورد نظر را دریافت کنند. از سوی دیگر، امسال شاهد برگزاری آنلاین بسیاری از کنفرانس های بین المللی هستیم. دانشجویان ما که در گذشته باید با صرف هزینه های بسیاری در این کنفرانس ها شرکت می کردند تا مطلبی را یاد بگیرند، اکنون از ایران و با هزینه های کمتر یا بعضا رایگان می توانند در این مجامع علمی شرکت کنند.

وی اضافه نمود: با شیوع ویروس کرونا و گسترش آموزش آنلاین، تعامل های بین المللی نیز افزایش پیدا کرده است. برای نمونه همکاری پژوهشی اینجانب با انستیتو هنرهای بصری شانگهای که پیشتر به صورت حضوری و به صورت ورکشاپ پژوهشی-آموزشی مشترک با دانشگاه علم و صنعت برگزار شده بود، اکنون به صورت آنلاین پیگیری می شود. وقتی فضای تدریس و پژوهش، از ظرفیت های پلتفرم های مجازی بهره مند می شود امکان ارتباط و تعاملات علمی با سایر مراکز آکادمیک دنیا تسهیل شده و امکان آموزش متقابل ایجاد می شود.

رهبر با بیان این که در نظام آموزش آنلاین، ظرفیت های درک و فهم در برخی دروس بالاتر است، گفت: در کلاس های حضوری، محل نشستن دانشجو و فاصله وی تا تخته در یادگیری موثر است. اما در آموزش آنلاین، دانشجو خیلی راحت در پشت سیستم خود از آموزش بهره مند می شود و اگر مطلبی را هم از دست بدهد با توجه به این که فیلم کلاس ها ذخیره می شود می تواند مجددا آن ها را مرور کند و در آینده هم آن ها را در اختیار دارد. البته لازم است زیرساخت های اینترنت نیز تقویت شود تا در آینده دسترسی سریع و بدون وقفه برای همه دانشجوها امکان پذیر شود.

استادیار دانشگاه علم وصنعت در ادامه، درباره معایبی که آموزش مجازی داشت گفت: از سوی دیگر شاهد ضعف هایی هم بودیم. به طور مثال یکی از مهم ترین ویژگی های آموزشی حضوری، ظرفیت های استفاده از زبان بدن در آموزش است. همچنین در آموزش حضوری، استاد از نوع نگاه و میمیک صورت دانشجو شرایط کلی دانشجو را درک میکند. در فضای آموزش آنلاین این ارتباط مستقیم کاهش پیدا کرده است که در برخی از مواقع خود نوعی وقفه در فرآیند آموزش و ارتباط متقابل ایجاد می کند. علاوه بر آن، کلاس های برخی رشته ها و دروس ماهیتا حضوری است؛ در برخی از دروس کارگاهی، لزوم استفاده از ابزار و تجهیزات، مسائلی را در آموزش آنلاین ایجاد کرده است.

وی ادامه داد: طبیعتا این دروس باید به صورت حضوری برگزار شوند و از ظرفیت های آموزش آنلاین در مباحث تئوری آن استفاده شود. دروس طراحی در رشته های معماری و هنر نیز ماهیتا حضوری است و ترکیب همزمان آموزش حضوری و آنلاین می تواند کیفیت آموزشی بهتری ایجاد کند. در حال حاضر اساتید این دروس با تلاش و مطالعه فراوان راهکارهای آموزشی جدید و موثری را در بستر آنلاین ارائه میکنند تا دانشجویان آموزش های لازم را دریافت کنند.

رهبر در پاسخ به پرسشی درباره رعایت عدالت آموزشی در دوران آموزش مجازی و دسترسی همه دانشجویان به سامانه های دانشگاه ها گفت: حقیقتا این مشکل که دانشجویی به اینترنت دسترسی نداشته باشد، کم بوده ولی درصدی از دانشجویان ما در حال حاضر دسترسی به اینترنت پرسرعت ندارند. امیدوار هستیم در آینده نزدیک زیرساخت های مخابراتی و اینترنت پرسرعت در همه نقاط ایران قابل دسترسی باشد. شاید در حال حاضر در برخی روستاهای دوردست این امکانات وجود نداشته باشد در این راستا تمهیداتی برای دسترسی دانشجویان این مناطق به محتوا آموزشی پیش بینی شده است و ویدیوهای همه کلاس های برگزار شده به صورت آنلاین ذخیره سازی می شود تا دانشجو در اولین فرصت دسترسی به اینترنت محتوا آموزشی را دانلود کند.

وی اضافه نمود: علاوه بر موارد فوق، اگر دانشجویی به دلایل موجه نتواند در جلسه ای شرکت کند بر اساس آیین نامه های موجود، تسهیلاتی برای دانشجو فراهم می شود. شرایط فعلی، درک دو طرفه ای را می طلبد تا از این شرایط عبور کنیم و بتوانیم زیرساخت های بهتری را برنامه ریزی کنیم. همزمان با آموزش های آنلاین، گروه های مهندسی و شرکت های دانش بینیان متعددی بر روی ارتقا کیفیت و رفع مسائل زیرساختی آموزش آنلاین کار می کنند. در حال حاضر در ایران پلتفرم بومی آموزش مجازی داریم که در مقایسه با پلتفرم های آموزش مجازی بین المللی از کیفیت بسیار خوبی برخوردار است. همچنین سیستم های رایانش ابری و فضای ذخیره سازی ابری ملی در حال گسترش است.

این استادیار دانشگاه علم وصنعت اظهار داشت: در شرایط شیوع کرونا از آن جایی که تقاضا برای استفاده از سامانه های آموزش آنلاین بومی افزایش پیدا کرده است، فرصتی برای شرکت های دانش بنیان ایجاد شده که بیشتر در این زمینه فعالیت کنند و ایده های جدید و زیرساخت های لازم برای آینده آموزش آنلاین پیش بینی کنند.

رهبر در ادامه با بیان این که میزان مشارکت دانشجویان در کلاس های مجازی بسیار به مدل کلاس و مدل آموزش وابسته است، اضافه نمود: برای این که مشارکت جمعی و تعامل دو طرفه افزایش یابد می توان از ظرفیت های تصویری، ویدیوئی و صوتی و دخیل کردن دانشجویان در فرآیند آموزش بهره برد. این مشارکت به نوع آموزش و نوع درس وابسته است. تجربه شخصی اینجانب از مشارکت دانشجویان فوق العاده بود. دانشجویان مدام در فرآیند آموزش حضور فعال داشتند و نتیجه مطلوب از آموزش آنلاین حاصل شد.

عضو هیئت علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم وصنعت درباره مزایایی که آموزش مجازی برای استاد دارد، گفت: آرشیوی که از مطالب بیان شده در کلاس به جا می ماند می تواند برای استاد مفید باشد. استاد می تواند با مرور آن ها، مطالب بیان شده و نشده را بازبینی کند و حتی در آینده شیوه آموزش و مطالب علمی خود را ارتقا دهد.

وی در پاسخ به پرسشی درباره انتظاراتی که آموزش مجازی در میان دانشجویان ایجاد می کند، گفت: هنگامی که آسایش و سرعت آموزش در سیستم آنلاین کیفیت بالایی داشته باشد، قطعا انتظاراتی در دانشجویان از آموزش عالی ایجاد می شود. در سایر حوزه های علمی نیز این موضوع قابل تعمیم است. به عنوان نمونه کنفرانس های تاپ رنک دنیا که در حال حاضر به صورت آنلاین برگزار می شود این انتظار را در میان بسیاری از دانشجویان و اساتید از دانشگاه های دنیا ایجاد می کند که در سال های آینده نیز بتوانند به صورت آنلاین در این مجامع حضور پیدا کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علم وصنعت درباره عملکرد آموزش عالی در دوران شیوع ویروس کرونا گفت: از دو رویکرد مختلف می توان به عملکرد آموزش عالی در این دوران نگاه کرد. اگر از رویکرد خدمات آموزش عالی در حوزه حفظ کیفیت آموزش به موضوع نگاه کنیم به صورت خاص در دانشگاه علم و صنعت ایران زحمات زیادی کشیده شده است. البته دانشگاه علم و صنعت ایران از سال های ابتدایی دهه هشتاد پلتفرم های آموزش الکترونیکی خود را برنامه ریزی و راه اندازی کرده بود و سالها تجربه آموزش مجازی را دارد لذا آمادگی کافی و بستر لازم برای گسترش آموزش مجازی درآن وجود داشت. در مجموع دانشگاه های کشور در این دوران و در جهت تداوم فعالیت های علمی و آموزشی دانشگاه زحمت زیادی کشیدند. در دانشگاه علم و صنعت ایران سمینارهای آموزشی متعددی برای استادان برگزار شد و فرآیند های کار با پلتفرم آموزش آنلاین به تفصیل بیان شد. در حال حاضر در سطح ملی یک سرمایه ارزشمندی برای آموزش عالی کشور ایجاد شده است و بیشتر دانشجویان و اساتید، دانش، تجربه و فرآیندهای آموزش مجازی را کسب کرده اند و امیدوار هستیم این موضوع باعث ارتقا هرچه بیشتر سطح کیفی آموزش در کشور شود.

رهبر اظهار داشت: از رویکرد دیگری نیز میتوان به تلاش هایی که آموزش عالی در راستای حل مسائل ایجاد شده در دوران شیوع ویروس کرونا، اشاره کرد. در این راستا، سمینارها، گردهمایی های پژوهشی و پروژه های تحقیقاتی متعددی در فضای آکادمیک تعریف شده است. در حال حاضر پژوهشگران متعددی بر روی موضوعات مرتبط متمرکز شده اند و امیدوار هستیم در آینده نزدیک شاهد نتایج مطلوب این فعالیت های پژوهشی و نتایج مثبت آن در جامعه باشیم.