خبرنگاران توسعه مکران و کاهش وابستگی به تنگه هرمز؛ راهبرد خط لوله گوره به جاسک - بانیما

حدود یک دهه پیش رهبر معظم انقلاب دریک نشست از اهمیت توسعه مکران نام بردند که این امر مهم سرآغازی برای توجه به این منطقه بکر و دست نخورده در ساحل شرقی کشور که شامل استان های هرمزگان، سیستان و بلوچستان و شهرستان های جنوب کرمان است، شده و امروز مسوولان دولتی، صاحبنظران دانشگاهی و کارشناسان بخش های مالی، سیاسی امنیتی و اجتماعی را اهمیت و تحقق این موضوع رسالت و نقش خود را مهم تر دیده اند.

سواحل مکران نیز در محدوده آب های ساحلی و اقیانوسی دریای عمان از ایستگاه های مهم و اصلی تجارت، اقتصاد و گردشگری ایران است و این منطقه از حوزه گواتر و پسا بندرچابهار آغاز و تا منطقه جاسک هرمزگان ادامه دارد.

سواحل مکران، دروازه ورود ایران به اقیانوس هند و تجارت جهانی است و این موقعیت ژئوپلیتیکی، یک مزیت مالی برای جمهوری اسلامی است که با اهتمام دولتمردان با تکیه بر نظرات کارشناسان و صاحب نظران حوزه های جغرافیای سیاسی و امنیتی، توسعه ساحلی، حقوق، اقتصاد و محیط زیست دریا می توان نقش محوری ایران را در خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند بازیابی و منافع ملی و امنیت پایدار مالی را برای کشور و به ویژه مردم این منطقه به ارمغان آورد.

همه مسوولان کشور براین عقیده اند که امروز برای رهایی از بن بست های ساخته شده در حوزه انرژی، توسعه طرح های عظیم اعم از نفتی وغیرنفتی در حوزه مکران علاوه بر تسهیل انرژی، میلیون ها انسان را برای سکنی گزینی و اشتغال به این نطقه می کشاند.

از سویی با اجرای طرح های عظیم در منطقه مکران پیش بینی مسوولان برای جمعیت 6میلیونی بوده که علاوه بربکارگیری در واحدهای صنعتی، مشاغل پایین دست و جنبی هم می تواند زیر پوشش قرار دهد، لذا انتظار می رود یک جهش اشتغال در شرق کشور بوجود آورد.

پنجم تیرماه سال جاری طرح ملی و راهبردی خط لوله انتقال نفت خام گوره به جاسک و پایانه صادراتی در منطقه مکران به منظور انتقال روزانه یک میلیون بشکه نفت خام به پایانه جاسک و احداث مخازن ذخیره سازی برای 10میلیون بشکه نفت خام اجرایی کلید خورد که مجریان این طرح آن را باعث توسعه سواحل مکران و صادرات نفت خام به وسیله لوله گذاری و ایجاد پایانه دوم صادرات نفت در جاسک می دانند.

در اجرای این مهم اما اعتقاد بعضی از دانشگاهیان صاحب نظر در حوزه های مدیریت و توسعه ساحل، حقوق مالی و جغرافیای سیاسی استان هرمزگان براین است که؛ توسعه سواحل مکران به عنوان یک بحث راهبردی به منظور ایجاد تعادل در سازمان فضایی توسعه کشور مورد توجه قرار گرفته است؛ این راهبرد ملی اهداف متنوعی در حوزه امنیت ملی و دفاعی، انرژی، صنعت، توسعه متعادل و محرومیت زدایی را به همراه دارد، لذا تدوین یک نظام هماهنگ و یکپارچه توسعه که بتواند با برطرف تعارض ها، منافع همگان را تامین کند باید جزو اولویت های اصلی در توسعه سواحل مکران قرار بگیرید.

کاهش وابستگی به تنگه هرمز؛ راهبردی استراتژیک از خط لوله گوره به جاسک

عضو هیات علمی دانشگاه هرمزگان در مورد اهمیت و پیامدهای راهبردی خط لوله گوره به جاسک در منطقه مکران، آن را یک طرح طرح راهبردی و استراتژیک دانست که هدف از آن کاهش وابستگی ایران به تنگه هرمز، کاهش ریسک و تضمین استمرار صادرات نفت خام، افزایش پایانه های صادرات نفت و تمرکززدایی و جلوگیری از تجمع و قطبی شدن پایانه های نفتی در یک منطقه است.

مهدی میرزاده در گفت وگو با خبرنگاران اضافه نمود: اگرچه از منظر مالی و اجتماعی استفاده از ظرفیت های محیطی برای برون رفت از توسعه نیافتگی در منطقه مکران ضرورتی اجتناب ناپذیر است که این طرح دقیقاً در راستای چنین ضرورتی است.

وی گفت: اما تحولات سال های اخیر در عرصه روابط بین الملل در منطقه خاورمیانه، تشدید رقابت های ژئوپلیتیکی و احتمال استفاده خلیج فارس به عنوان یک کارت و برگ برنده در زمان بروز بحران ها و مناقشات نظامی سبب شد اهمیت وجود پایانه های نفتی متعدد در کشور بیش از بیش احساس گردد.

استاد جغرافیای سیاسی و ژئوپلتیک دانشگاه هرمزگان توضیح داد: در سال های اخیر بارها بحث محدودیت رفت وآمد و بستن تنگه هرمز توسط ایران به عنوان یک اهرم فشار در مناسبات بین المللی در برابر زیاده خواهی های غرب و متحدان منطقه ای آن مطرح شد و چنین رخدادی بدون داشتن راستا و پایانه های جایگزین میسر نیست به همین خاطر از منظر راهبردی و پدافند غیرعامل دیر یا زود چنین رخدادی باید اتفاق می افتاد و طبعیتا راستا موازی که به بنادر ما در اقیانوس هم متصل می گردد یک پایانه و هاب نفتی در مکران و جاسک ایجاد خواهد نمود که علاوه بر پوشش دادن اهداف استراتژیک می تواند کمابیش محرک توسعه این منطقه نیز باشد.

میرزاده گفت: هم چنین در سال های اخیر گاهی در مواقع بحران و شدت دریافت تنش های کلامی میان سیاست مداران و رؤسای کشورها، بعضی از کارشناسان و مسوولان کشور طرح بستن تنگه هرمز و ایجاد محدودیت در رفت وآمد را مطرح می کردند؛ هرچند طرح این موضوع می تواند اهرم فشاری برغرب و متحدان منطقه ای آن باشد اما از آنجایی که هر اقدامی برای بستن و ایجاد محدودیت در تنگه هرمز، این گذرگاه مالی و نفتی را برای همه کشورها از جمله ایران ناامن می نماید ، تهدید ایران تا حد زیادی، تهدیدی لفظی قلمداد می شد و فاقد اثرگذاری راهبردی بود اما با کاهش وابستگی ایران به تنگه چنین تهدیداتی اثرگذاری بیشتری خواهد داشت.

منفعت جامعه محلی جاسک از طرح خط لوله انتقال نفت گوره دیده گردد

این کارشناس در حوزه مسائل سیاسی و راهبردی ادامه داد: در حال حاضر کشورهای منطقه اقداماتی را برای کاهش وابستگی به تنگه هرمز در زمینه انتقال نفت انجام داده اند از جمله امارات که با احداث خط لوله حبشان- فجیره تا حدی از وابستگی مطلق خود به تنگه هرمز کاسته این درحالی است که سعودی ها نیز برای انتقال نفت از شرق به غرب، خط لوله نفتی را چندین دهه پیش ساخته اند که به بندر ینبوع در دریای سرخ منتهی می گردد، لذا این خط بخشی از فراوریات نفت این کشور را به وسیله پایانه های صادراتی واقع در این دریا صادر می نماید.

وی از دیگر دستاوردهای این خط برای استان هرمزگان در منطقه مکران و شهرستان جاسک به توسعه اشتغال جوانان اشاره نمود و بیان داشت: به طور کلی چنین طرح عظیمی می تواند زمینه اشتغال جویندگان کار در استان را فراهم کند و به تعبیری نیروی کار ماهر و متخصص منطقه و استان در این پروژه سهیم گردد.

عضو هیات علمی دانشگاه هرمزگان اضافه نمود: جدای از تاسیسات انتقال که ازغرب به شرق استان کشیده می گردد، در وهله نخست ساخت تاسیسات ذخیره سازی و بارگیری و پس از آن با بهره برداری از این تاسیسات فرصت های کاری فراوانی ایجاد خواهد شد که می تواند زمینه اشتغال نیروی کارماهر و متخصص منطقه را فراهم کند.

میرزاده درعین حال ابرازداشت: البته بدیهی است که کلان پروژه هایی مانند این طرح می تواند چهره و اقتصاد منطقه و هم چنین شرایط اجتماعی منطقه مکران و به ویژه جاسک را نیز تا حدی دگرگون کند هر چند در این راستا ضرورت دارد سازوکارها و اقدامات لازم برای انتفاع هرچه بیشتر جامعه محلی از این طرح هم اکنون دیده گردد.

وی با اشاره به اهمیت تامین زیرساخت های آموزشی و لزوم تربیت تکنسین های بومی مورد احتیاج تاسیسات نفتی این طرح در منطقه جاسک معتقد است: با احتیاجسنجی از جمله در حوزه آموزش، مهارت آفرینی و توانمندسازی باید زمینه استفاده جامعه محلی از این طرح و پیوند چنین پروژه ای با فضای اجتماعی منطقه فراهم گردد.

استاد جغرافیای سیاسی و ژئوپلتیک دانشگاه هرمزگان اضافه نمود: درغیر این صورت ممکن است در بدو آغاز طرح فرصت هایی در زمینه اشتغال برای جامعه محلی فراهم گردد اما در آینده و پس از بهره برداری از طرح، ارتباط جامعه محلی و ساکنان مکران با این پروژه و انتفاع از آن کاهش یابد تا جایی که این طرح به صورت عملی اثر مثبتی بر زندگی، اقتصاد و معیشت مردم محلی نداشته باشد، شرایطی که هم اکنون در بعضی از مناطق کشور وجود دارد.

ضرورت هماهنگی بسترهای اجتماعی در توسعه مکران با طرح های کلان راهبردی

مدیر طرح آمایش سرزمینی استان هرمزگان نیز یکی از دغدغه های مهم خود در توسعه طرح های کلان راهبردی در حوزه های صادرات و اقتصاد نفتی در توسعه مکران را توجه به بسترهای اجتماعی و جوامع محلی به ویژه در منطقه جاسک بیان کرد و خواهان هماهنگی بسترهای اجتماعی در توسعه مکران با طرح های کلان راهبردی شد.

عباس مرادی در گفت وگو با خبرنگاران اضافه نمود: مکران ساحلی از مناطقی است که توسعه آن به عنوان یک موضوع راهبردی در این زمینه از دیرباز مورد توجه بوده و امروزه با استفاده از تکنولوژی می توان بر محدودیت های محیطی که از گذشته وجود داشته غلبه کرد و زمینه توسعه این مناطق را فراهم ساخت

وی ادامه داد: با این وجود اما به رغم ظرفیت های قابل توجه در حوزه مکران و طراحی طرح های کلان، توسعه منطقه آن گونه که انتظار می رود محقق نشده و در بسیاری از مناطق، شهروندان دسترسی مناسبی به ابتدایی ترین خدمات و امکانات ندارند.

عضو هیات علمی دانشگاه هرمزگان توضیح داد: بطور کلی فعالیت های هدف گذاری شده برای استقرار در سواحل مکران طیف گسترده و متنوعی را شامل می گردد که فعالیت های حوزه انرژی از جمله طرح خط لوله انتقال نفت خام از گوره به جاسک و پایانه صادرات نفت مکران یا نیروگاه هزارمگاواتی در کنارک، نیروگاه جاسک و هم چنین فعالیت های حوزه صنعت و معدن (نمونه بازر آن شهرک صنعتی ایران و چین در جاسک) تنها بخشی از این فعالیت های توسعه ای و راهبردی در این منطقه است که مزیت های زیادی را به دنبال دارد اما در کنار مزیت ها نباید از نقش پیامدهای محیطی، اجتماعی و فرهنگی آن غافل بود.

مرادی، بسترسازی اجتماعی و فرهنگی را از محورهای بسیار مهم در طرح توسعه مکران و ایجاد طرح های کلان راهبردی در این منطقه بیان کرد و بیان داشت: یک نگاه حداقلی نیز به توسعه سواحل مکران وجود دارد به این معنا که؛ با ایجاد و توسعه زیرساخت ها از جمله در حوزه نفت و انرژی، جامعه محلی از محرومیت های کنونی در حوزه های مختلف خارج شده و از فوایدی برخوردار خواهند شد.

وی، توسعه جوامع محلی را حلقه گمشده در توسعه مکران و پیش برد طرح های کلان و راهبردی در این منطقه عنوان و تاکیدکرد: میزان آماده سازی جامعه محلی برای همراهی و مشارکت در اجرای طرح های کلان و راهبردی می بایست به صورت جدی مورد توجه مسوولان به ویژه مسوولان استانی قرار بگیرد.

مجری و پژوهشگر طرح مطالعاتی آمایش سرزمینی با بیان اینکه براساس طرح آمایش سرزمینی در حوزه عملیاتی 26 درصد از مساحت استان هرمزگان در حوزه مکران قرار می گیرد و از نظر دسترسی به خط ساحلی نیز 52 درصد از کل خط ساحلی مکران در قلمرو استان هرمزگان واقع شده است، ابرازداشت: با توجه به این اعداد و در کنار بعضی عوامل محیطی، اجتماعی و مالی، اهمیت توسعه سواحل مکران برای هرمزگانی ها را دوچندان نموده است.

ضرورت ارتقای سطح معیشت و کرامت مردم منطقه مکران

معاون هماهنگی امورعمرانی استانداری هرمزگان نیز در اهمیت طرح خط لوله انتقال نفت خام از گوره به جاسک و پایانه صادرات نفت مکران گفت: تاثیرات این طرح راهبردی ملی و بین المللی است و نظام مدیریتی و اجرایی استان هرمزگان در آمادگی کامل برای پشتیبانی از این ابرطرح واقع شده است.

رضا مدرس چهار روز بعد از آغاز عملیات احداث خط لوله انتقال نفت خام گوره به جاسک و پایانه صادراتی در منطقه مکران در نشستی با مدیران ارشد وزارت نفت در تهران از اقدام های انجام شده در زمینه اجرای این طرح عظیم نفتی و کوشش های مدیران و مجریان این طرح قدردانی کرد و بر ضرورت ارتقای سطح معیشت و کرامت مردم منطقه مکران تاکید قرارداد.

وی بیان داشت: همزمان با وقوع تحولات اساسی و بی سابقه عمرانی و مالی، تقویت زیرساخت ها و بهبود شاخص های رفاهی از جمله شاخص آموزش از ضرورت های توسعه متوازن و پایدار در منطقه مکران است.

معاون هماهنگی امورعمرانی استانداری هرمزگان در این رابطه خواهان اقدام جدی و سریع در زمینه تربیت نیروی انسانی بومی برای نقش آفرینی در فعالیت های مالی منطقه ساحلی مکران شد.

مدرس هم چنین پیشنهادهای استانداری هرمزگان در زمینه تعریف و اجرای طرح های عمرانی در سواحل مکران و به ویژه شهرستان جاسک را در این نشست ارائه و تاکید نمود: طرح آبرسانی از سد جگین به طرح مخازن نفتی طرحی است که هم از منظر تامین آب صنایع نفتی و همسو با ضوابط پدافندغیرعامل واجد ارزش بوده و هم دارای منافع فراوانی برای مردم روستاهای غرب جاسک است.

معاون وزیر نفت و معاون توسعه مدیریت و سرمایه انسانی وزارت نفت نیز همراهی مردم بومی با مجریان طرح ها و کاهش هزینه های اجتماعی و مالی را از دستاوردهای این طرح راهبردی بیان کرد.

فرزین مینو با منطقی برشمردن مطالبات استانداری هرمزگان در این خصوص ابراز امیدواری کرد که منابع و مجوزهای لازم برای اجرای این طرح ها تامین گردد.

عملیات احداث لوله انتقال نفت خام گوره به جاسک پنجم تیرماه آغاز شد

عملیات اجرایی احداث خط لوله انتقال نفت خام گوره به جاسک و پایانه صادراتی در منطقه مکران به عنوان به عنوان یک طرح راهبردی و استراتژیک ترین روز پنج شنبه پنجم تیرماه با دستور رییس جمهوری به صورت ویدئو کنفرانسی آغاز شد.

استاندار هرمزگان در این آیین از هدف گذاری های مهم این طرح ملی به تضمین استمرار صادرات نفت خام، تمرکززدایی از پایانه های صادراتی کشور و متنوع سازی آن و هم چنین توسعه پایدار و اشتغال زایی در سواحل مکران اشاره نمود.

به گفته فریدون همتی، برای اجرای این طرح، نخستین بار شرکت های فراوریی داخلی، ورق های فولادی خاص، پمپ های عظیم و پیشرفته مورد احتیاج آن را که پیش از این در داخل کشور توان ساخت آن ها وجود نداشت و هم چنین مخازن ذخیره سازی و تجهیزات بندرگاهی آن را طراحی و ساخته اند.

مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه نفت ایران نیز در آیین گفت: در این فعالیت عظیم نفتی، سه کارخانه عظیم ایرانی برای فراوری شمش، تختال، تبدیل تختال به ورق و فراوری ورق به لوله و سه شرکت پمپ ساز داخلی برای تأمین پمپ های این خط لوله به کار گرفته شده اند.

تورج دهقانی از طرح ملی انتقال نفت خام گوره به جاسک به عنوان یک طرح راهبردی و استراتژیک ترین طرح در دولت تدبیرو امید نام برد که با اتکا به توان داخلی از خروج 200 میلیون یورو ارز از کشور جلوگیری نموده و برای نخستین بار، پایانه صادراتی خارج از محدوده تنگه هرمز را در اختیار صنعت نفت کشور قرار می دهد.

مبداء خط لوله انتقال نفت خام گوره به جاسک منطقه گوره از توابع شهرستان گناوه استان بوشهر است که پس از عبور از استان های بوشهر، فارس و هرمزگان از 60 کیلومتری غرب شهر جاسک به ترمینال و تأسیسات دریایی صادرات و واردات که احداث آن برنامه ریزی شده است، متصل می گردد.

در ایجاد زنجیره فراوری لوله NACE، تبدیل تختال به ورق و سپس لوله که برای نخستین بار رخ داده است، شرکت فولاد مبارکه اصفهان، شرکت فولاد اکسین خوزستان، لوله سازی اهواز و ایران آروین، لوله سازی ماهشهر و لوله سازی صفا فعالیت می نمایند.

در این طرح حلقه اول توسط شرکت فولاد مبارکه فراوری می گردد و در حلقه دوم ورق مورد احتیاج توسط شرکت فولاد اکسین فراوری خواهد شد و سپس لوله سازان داخلی این ورق ها را تبدیل به لوله می نمایند.

شهرستان جاسک در شرق استان هرمزگان بواسطه دسترسی مستقیم به دریای عمان و آب های آزاد دارای اهمیت فراوانی بوده که امروز به کانون توسعه ای مکران تبدیل شده است.

سواحل مکران در محدوده آب های ساحلی و اقیانوسی دریای عمان از ایستگاه های مهم و اصلی تجارت، اقتصاد و گردشگری ایران واقع شده است و فرصتی ویژه برای جذب سرمایه گذاران و توسعه و عمران شهرستان های جاسک، سیریک و میناب در شرق استان هرمزگان محسوب می گردد.

براساس آمار سال 95 (آخرین سرشماری جمعیتی کشور)، 20 درصد از جمعیت استان هرمزگان در 3 شهرستان میناب، جاسک و سیریک در حوزه طرح توسعه سواحل مکران قرار دارند.

شهرستان جاسک دارای 60 هزار نفر جمعیت و فاصله این شهرستان تا بندرعباس(مرکز استان هرمزگان) 320 کیلومتر است.

فرنگیس حمزه یی