اقتصاد چگونه رشد فراگیر را تجربه می کند؟ - بانیما

مفهوم رشد فراگیر

درباره رشد فراگیر تعابیر مختلفی ارائه شده است که یکی از تعابیر رایج رشد همراه با برابری فرصت است. همچنین رشد فراگیر را می توان بر پایه توازن میان سهم در ایجاد رشد و سهیم شدن در منافع آن تعریف کرد. رشد فراگیر رشدی است که با مشارکت گسترده همه بخش های جامعه در فرایند رشد به وقوع پیوسته و سپس منافع آن به صورت متوازن بین عوامل تولید تقسیم شود.

توجه به ضرورت رشد فراگیر در ادبیات کنونی اقتصاد دنیا درنتیجه وقوع بحران در الگوی جاری رشد در منطقه ها مختلف دنیا ایجادشده است. لذا می توان تحولات دو دهه گذشته کشورهای مختلف دنیا، از شرق آسیا، تا خاورمیانه تا آمریکای لاتین را در این بازنگری الگوهای رشد مؤثر دانست. به همین علت در بخشی از بروشور به ضرورت رشد فراگیر در تجربه رشد کشورهای مختلف پرداخته شده است.

استراتژی رشد فراگیر، سیاست های اقتصادی و برنامه های دولت را در برمی گیرد تا شکست های بازار را مشخص کرده و همه اجزاء جامعه را قادر به مشارکت کامل تر در این فرصت های نو اقتصادی کند. استراتژی رشد فراگیر دارای ویژگی های منحصربه فردی است که این ویژگی ها را می توان در مقایسه با دو استراتژی بدیل آن یعنی استراتژی تعدیل ساختاری و استراتژی رشد فقرزدا شناخت.

به همین علت در بخشی از بروشور به بررسی تاریخچه به کارگیری استراتژی تعدیل ساختاری و استراتژی رشد فقرزدا پرداخته شده و سپس نظر به اینکه استراتژی رشد فراگیر در پاسخ به کمبودهای دو استراتژی قبلی مطرح شده است، لذا در این بروشور، ویژگی های استراتژی رشد فراگیر برشمرده شده است.

لازم به ذکر است که ویژگی اول این استراتژی متمرکز بر لزوم کنترل و کاهش نابرابری در فرآیند رشد است و ویژگی دوم استراتژی مذکور هم تاکیدی است که بر اهمیت اشتغال به ویژه کار شایسته در فرآیند رشد می شود.

درمجموع دامنه گسترده ای از شاخص ها، مؤلفه ها و متغیرها را در سنجش رشد فراگیر می توان دخالت داد اما مهم ترین عواملی که به جز شاخص عایدی سرانه و رشد اقتصادی باید در ارزیابی رشد فراگیر موردتوجه باشد را می توان شرایط سطوح مختلف نابرابری (نابرابری در میان همه افراد جامعه، نابرابری در منطقه ها مختلف و ...) و هم اشتغال زایی (شرایط نرخ بیکاری، نرخ بیکاری جوانان، زنان، اقلیت ها و ...) معرفی کرد.

تجربه اقتصاد ایران در دو دهه گذشته نشان می دهد که با رشد فراگیر فاصله ای نسبتاً طولانی دارد. بررسی دقیق تر رشد اقتصادی در دو دهه گذشته نشان می دهد صرف نظر از نوسان بسیار زیاد رشد در دو دهه گذشته و روندهای رکودی تجربه شده در سال های اخیر، از منظر رشد فراگیر، با افول بیشتر استانداردهای زندگی بخش های مختلف جامعه روبرو بوده ایم. به تعبیر دیگر براساس تحلیل رشد فراگیر، به جز نیمه اول دهه 1380، در سایر دوره ها حتی در سال هایی که رشد اقتصادی مثبت و عایدی سرانه در حال افزایش بوده است، افزایش نابرابری و عدم اشتغال زایی را شاهد بوده ایم.

باتوجه به روندهای تجربه شده در ایران، افول رشد اقتصادی و صعود نابرابری ها، اقتصاد ایران به شدت نیازمند رشد اقتصادی فراگیر و اتخاذ سیاست های هوشمندانه برای تحریک رشدِ همراه با سرریز به پایین است.

بر این اساس می توان گفت این سیاست ها باید حداقل واجد 5 ویژگی باشند: اول اینکه به کاهش بی ثباتی اقتصادی کمک کند. دوم، در ضمنً احیاء رشد، با افزایش هزینه فرصت سوداگری از طریق سیاست هایی مانند اقتصادیات بر عایدی سرمایه همراه باشد، سوم، در مقابل افزایش هزینه فرصت سوداگری، با کاهش هزینه سرمایه گذاری مولد، سرمایه ها را به سمت کسب وکارهای اشتغال زا هدایت کند. چهارم اینکه همراه با برنامه ای وسیع برای مهارت آموزی و انطباق دانش عملیاتی نیروی کار با نیاز واحدهای اقتصادی بوده و درنهایت، توازن منطقه ای را از طریق سیاست هایی مانند ایجاد قطب های رشد و انتقال منابع از نزدیکی مرکز به سمت این منطقه ها دنبال کند.

متن کامل پنجاه ویکمین شماره بروشور اقتصاد به زبان ساده با موضوع رشد فراگیر را اینجامشاهده کنید.