تحقیـق علیـه تحقیـق

به گزارش بانیما، خانم گوینده خبری را می خواند با این مضمون که مصرف تخم مرغ برای سلامت ما مفید است؛ در حالی که شما تا الان فکر می کرده اید مضر است؛ همان شب به منزل می آیید و خسته از کار روزانه، مشغول ورق زدن روزنامه می شود که ناگهان در صفحه اخبار پزشکی می خوانید گوجه فرنگی جلوی ابتلا به سرطان را می گیرد، در حالی که شما همین

تحقیـق علیـه تحقیـق

در تاکسی نشسته اید و غرق در افکار خودتان هستید که صدای گوینده خبر رادیو، رشته افکارتان را پاره می کند.

خانم گوینده خبری را می خواند با این مضمون که مصرف تخم مرغ برای سلامت ما مفید است؛ در حالی که شما تا الان فکر می کرده اید مضر است؛ همان شب به منزل می آیید و خسته از کار روزانه، مشغول ورق زدن روزنامه می شود که ناگهان در صفحه اخبار پزشکی می خوانید گوجه فرنگی جلوی ابتلا به سرطان را می گیرد، در حالی که شما همین چند روز پیش جای دیگری خوانده بودید که گوجه فرنگی اثری در پیشگیری از سرطان ندارد. آخر هفته است و تلویزیون را این کانال و آن کانال می کنید و می بینید مجری یک برنامه ادعا می کند محققان اثبات کرده اند مصرف هورمون های زنانگی بعد از دوره یائسگی ضرورت ندارد و شما قبلا برعکس شنیده بودید.

اینها نمونه هایی در علوم پزشکی و سلامت است که همگان را به تعجب وامی دارد؛ یافته هایی که یک روز به نام دستاوردهای خوب، مثبت و موثر از آنها یاد می شود و مدتی بعد ممکن است این یافته ها با تحقیقات بعدی کم رنگ شوند یا حتی زیر سوال بروند. در موضوع ویژه این هفته به ذکر چند نمونه از یافته های بحث برانگیز علوم پزشکی و سلامت در سال های اخیر می پردازیم و راه و رسم برخورد با این خبرهای علمی و توصیه های ضدونقیض را ارایه خواهیم کرد.

تخم مرغ؛ بالاخره خوب یا بد؟

یکی از رایج ترین مثال های تضاد یافته های پژوهشی در علوم پزشکی و سلامت را می توان در مورد تخم مرغ مشاهده کرد؛ یک ماده غذایی که بسیاری از مردم می گویند: بالاخره ما نفهمیدیم تخم مرغ برای مان خوب است، بد است یا اصلا بی تاثیر است... این پزشک ها هم که هر روز یک چیز می گویند! البته از این دست جملات درباره موضوعات دیگری هم به گوش مان رسیده و بارها آنها را شنیده ایم. اما اجازه بدهید واقعیتی را درباره تخم مرغ و تاثیر آن بر سلامت قلب و عروق ذکر کنیم. به هر حال تحقیقاتی بوده اند که نشان داده اند این ماده برای گروه خاصی از افراد، مضر است و بعضی دیگر از پژوهش ها هم هستند که نشان می دهند این ماده غذایی فایده هم دارد؛ اما نتیجه نهایی چیست؟ دکتر برن بک از مایوکلینیک آمریکا این طور به این سوال، پاسخ می دهد: تخم مرغ سرشار از کلسترول است و غذایی که کلسترول بالایی دارد، باعث افزایش سطح چربی خون می شود، اما اینکه یک مقدار مشخص کلسترول در غذای افراد، چه قدر چربی خون را بالا می برد، چیزی است که در بدن افراد مختلف با یکدیگر فرق دارد. مقدار مجاز کلسترول در روز در رژیم غذایی به این صورت است:

برای افراد سالم: روزانه کمتر از 300 میلی گرم.

برای بیماران دیابتی، قلبی و افراد دارای کلسترول بد (LDL) بالا: روزانه کمتر از 200 میلی گرم.

یک تخم مرغ بزرگ حدود 215 تا 220 میلی گرم کلسترول دارد که بخش عمده آن در زرده اش نهفته است. اگر دوست دارید هر روز یک عدد تخم مرغ میل کنید، باید سایر منابع غذایی دارای کلسترول را محدود کنید. برای مثال، به جای گوشت قرمز، سبزیجات مصرف کنید و قید لبنیات پرچرب را بزنید. اگر هم تخم مرغ دوست دارید ولی نمی خواهید به کلسترول بالا دچار شوید، سفیده اش را مصرف کنید.

چای؛ مفید یا مضر؟

برای چای، افزایش عمر، قلب سالم تر، کاهش استرس، دندان های سالم تر، مقابله با سرطان و بهبود حافظه به نام فواید شمرده شده است.

برای قهوه، توانایی مقابله با زوال عقل، بهبود تمرکز، کاهش خطر پروستات و محافظت در برابر بعضی بیماری ها (مانند سنگ کیسه صفرا، سنگ کلیه، سیروز کبد و دیابت نوع2) به نام مزیت، ذکر شده است.

اما از نظر خطرات احتمالی، هم چای و هم قهوه اثرات اثبات شده ای بر کاهش باروری، افزایش استرس در مصرف بیش از حد، بالا رفتن احتمال سقط، افزایش فشارخون و جلوگیری از خواب مناسب دارند که در جای خودشان حایز اهمیت هستند.

گوجه فرنگی؛ دوست یا دشمن پروستات؟

مرکز ملی سرطان آمریکا در یک مطالعه بزرگ نشان داده است که گوجه فرنگی تاثیری در پیشگیری از ابتلا به سرطان پروستات ندارد. این یافته برخلاف چیزی بود که سازمان غذا و داروی این کشور تا به امروز روی آن تاکید می کرد. البته گوجه فرنگی حاوی مقادیر زیادی آنتی اکسیدان است و آنتی اکسیدان ها جزو عوامل محافظت نماینده در مقابل سرطان به حساب می آیند اما لزوما این مواد آنتی اکسیدان که اختصاصا به نام کاروتنوییدها (و نوع خاص آن در گوجه فرنگی به نام لیکوپن) شناخته می شوند، ممکن است نتوانند علیه این نوع خاص سرطان توانایی از خود نشان دهند. اینها برخلاف تحقیقات سال 2002 تا 2005 بود که می گفت گوجه فرنگی و سس آن، جلوی سرطان (و اختصاصا سرطان پروستات) را حتما می گیرد.

جینکو؛ بهبود حافظه یا نه؟

جینکو که زمانی ادعا می شد باعث بهبود حافظه در افراد می شود، قادر نیست از ابتلا به بیماری آلزایمر و افت قدرت شناختی در افراد مسن جلوگیری کند، در حالی که از 500 سال پیش و با تکیه بر یافته های طب سنتی چین، بر قدرت جینکو در کاهش خطر ابتلا به فراموشی و افزایش توان حافظه، به شدت تاکید می شد.

آب به بدن خدمت می کند یا خیانت؟

نیازی نیست که هر روز 8 لیوان آب بنوشید. یک تصور غلط که از تحقیقات سال های بسیار دور به دست آمده بود این عادت را در ما به وجود آورده بود که حتما باید در روز 6 تا 8 لیوان آب بنوشیم. متخصصان تغذیه معتقدند که به ازای هر کالری که وارد بدن شود، باید 1 میلی لیتر آب نوشید. ظاهرا یک سوءتعبیر باعث شده که در توصیه ها این 1 میلی لیتر در نظر گرفته شود و در مقدار کالری دریافتی روزانه ضرب شود و عدد 6 تا 8 لیوان به دست آید. در حالی که خود متخصصان تغذیه، این نیاز 1 میلی لیتر به ازای هر کالری را این طور ادامه می دهند که: البته بخش عمده ای از نیاز به این مقدار آب با محتوای آب موجود در خود مواد غذایی تامین می شود سوءتعبیر در خواندن ادامه جمله باعث شده که فقط بخش اول جمله مدنظر قرار گیرد و بی جهت نیاز کاذب به مصرف آب زیاد در روز (که بخش عمده آن دفع می شود و اگر از نظر کیفیت، مناسب نباشد، موجبات ابتلا به سنگ کلیه را هم فراهم می آورد) به وجود آید.

سویا بخوریم یا نخوریم؟

سویا باعث کاهش قابل توجه کلسترول بد (LDL) به مقداری که محافظت از خطر قلبی عروقی نماید، نمی شود. انجمن قلب آمریکا معتقد است که مقدار کلسترول بد خون با مصرف سویا پایین می آید اما این کاهش، آن قدر نیست که اثر مفیدی برای سلامت قلبی عروقی محسوب شود. البته سویا به هر حال چربی اشباع به مقدار بسیار کمتری دارد و ویتامین ها و مواد معدنی زیادی هم در خود گنجانده است.

گوشت قرمز؛ خوب یا بد؟

گوشت قرمز، منبع غنی پروتئین و آهن است اما می تواند به سرطان های خاص (از جمله سرطان دستگاه گوارش) هم منجر بشود. پس بالاخره تکلیف چیست؟ باید آن را مصرف کرد یا قیدش را زد؟ به پاسخ این سوال در ادامه اشاره خواهیم کرد ولی بد نیست که ابتدا به مزایا و معایب گوشت قرمز اشاره کنیم:

گوشت قرمز منبعی است غنی از روی (که برای سلامت پوست و تقویت دستگاه ایمنی لازم است)، آهن، پروتئین و ویتامین های B برای رژیم غذایی افرادی که دنبال کاهش وزن هستند، مناسب است.

گوشت قرمز از علل شناخته شده خطر سرطان دستگاه گوارش (به خصوص روده بزرگ)، افزایش خطر آلزایمر، پوکی استخوان، ابتلا به التهاب روماتیسمی مفاصل و سرطان پستان است و همچنین منبع کلسترول بیش از حد به حساب می آ ید و خطر مسمومیت غذایی با گوشت آلوده کم نیست.

چگونه از اطلاعات غلط فرار کنیم؟

حالا این سوال پیش می آید که با شنیدن این خبرها و نتایج پژوهش های متفاوت و متناقض باید چه کار کنیم تا تکلیف مان را بهتر بدانیم و اطلاعات غلط را به دیگران منتقل نکنیم. به توصیه ها و هشدارهای زیر توجه کنید:

1.بیشتر موارد تضاد و تناقض یافته های پژوهش ها در علوم پزشکی و سلامت که مورد توجه مردم هم هست، مربوط به مسایل تغذیه و مواد غذایی است. این تناقض ها به چند دلیل اتفاق می افتد که باید حواس مان به آنها باشد:

یک ماده غذایی یا یک نوع غذا، میوه یا سبزی خاص، حاوی انواع و اقسام مواد مختلف و ترکیبات گوناگون است که در مقادیر متفاوتی در گونه های مختلف آن وجود دارند و در بدن افراد هم به مقدار متفاوتی جذب می شوند و تاثیر می گذارند. پس نمی شود گفت که ویتامین C پرتقال، باعث پیشگیری از سرماخوردگی می شود، چرا که پرتقال ممکن است مواد ناشناخته دیگری هم داشته باشد که آنها هم شاید بر بدن تاثیر بگذارند و ما هنوز آنها را نشناخته ایم و بررسی نکرده ایم. ضمن آنکه از کجا معلوم همین مواد ناشناخته، جلوی تاثیر یا جذب ویتامین C را نگیرند؟! البته یادمان باشد که تاثیر ویتامین C هم در بهبود سریع تر سرماخوردگی زیر سوال است!

مواد مغذی داخل غذاهای ما، از طریق مکانیسم های فیزیولوژی بسیار پیچیده ای عمل می نمایند که بسیاری از آنها هنوز برای دانشمندان هم روشن نیست. پس ساده نیست که بگوییم گوجه فرنگی، سرطان را از بین می برد! از زمان مصرف گوجه فرنگی، فعل و انفعالات زیادی در بدن رخ می دهد و هزاران ماده بر یکدیگر تاثیر می گذارند تا مثلا یک مولکول آنتی اکسیدان به سلول بدن برسد. نمی شود خیلی ساده خیال خودمان را راحت کنیم و بگوییم که مصرف گوجه فرنگی مساوی است با مبتلا نشدن به سرطان!

ترکیبات موجود در مواد غذایی در کشورهای مختلف، فرق دارد. ضمن آنکه کیفیت آنها، دستورات و سلیقه های نگهداری، پخت و مصرف مواد غذایی هم در فرهنگ های مختلف با هم فرق دارد. پس نمی توان لزوما از عادات غذایی یک ملت یا کشور خاص، برای تمام افراد کشورهای دیگر نتیجه گیری کرد.

2.تحقیقات پزشکی و سلامت، روی نمونه های چند صد تایی تا چند هزار تایی از جمعیت های یک منطقه یا یک کشور (و بعضا چند کشور) انجام می شوند و آن وقت نتایج آنها به کل آن جامعه تعمیم داده می شود چون هیچ وقت این امکان وجود ندارد که همه افراد یک کشور مثلا مورد بررسی، آزمایش یا تحقیق قرار گیرند. اگر چه در این تحقیقات به دقت سعی می شود که نمونه ها به درستی از جامعه مورد نظر انتخاب شوند، اما این خودش یک محدودیت در تمام تحقیقات پزشکی است که ممکن است بعضا نتایج متضاد و متناقض (به دلیل نامناسب بوده انتخاب نمونه ها) به دست دهد.

3.پژوهش های پزشکی، انواع و اقسام و رتبه بندی های مشخص دارند. هر آنچه که به نام نتیجه یک تحقیق ارایه می شود نباید به سرعت مورد پذیرش قرار گیرد. نتایج بعضی انواع پژوهش ها، معتبرتر از انواع دیگر هستند و راحت تر می توان آنها را پذیرفت ، در حالی که با بعضی دیگر باید کاملا به دیده احتیاط نگاه کرد. عموم مردم ممکن است با انواع و طبقه بندی پژوهش ها آشنا نباشند، اما پزشکان و متخصصان در حوزه سلامت، عموما آشنایی با این قضیه دارند و به تدریج این آشنایی در حال افزایش است.

4.نباید با یک تحقیق، حرفی را پذیرفت و نباید با یک تحقیق، یافته ای را زیر سوال برد! این عادت اصلا خوب نیست که با شنیدن یک خبر از رادیو، خواندن یک مطلب در اینترنت، دیدن یک برنامه تلویزیون و یا حتی شنیدن یک توصیه از نزدیکان، افراد معتمد و بعضا پزشکان، لزوما نتیجه گیری کنیم که خب، پس همواره همین طور است در تحقیقات علوم پزشکی و سلامت، همواره باید حواس مان باشد که یک یافته و کشف تازه، باید در مطالعات بعدی و یا بررسی های آینده، چند بار تکرار و نشان داده شود تا بتوان آن را با خیال راحت تر پذیرفت.

9 تصور طبی غلط اما رایج

به موارد پیش گفته، باید نکات دیگری را هم افزود که می شود آنها را تصورات غلط نامید؛ تصورات غلطی که در اذهان عمومی وجود دارد و تحقیقات پزشکی آنها را رد کرده است. البته این موارد، مستقیما به موضوع مطلب مرتبط نیست ولی شباهت هایی با آن دارد. به فهرستی از این تصورات که غلط هستند، توجه کنید:

1.هوای سرد، آدم را بیمار می کند.

2.مخاط سبز رنگ در بینی، نشانه سینوزیت است.

3.بیشتر دمای بدن از سر انسان دفع می شود.

4.شیر باعث افزایش ترشحات بینی می شود.

5.بازی بازی کردن با مفاصل انگشتان، آرتروز می آورد.

6.قرص های جلوگیری را نباید همراه آنتی بیوتیک خورد چون اثرشان کم می شود.

7.مصرف قند، باعث بیش فعالی بچه ها می شود.

8.اجابت مزاج طبیعی یعنی روزی یک بار.

9.غذایی را که روی زمین می ریزد، می شود سریع برداشت و استفاده کرد.

خلاصه اینکه

زودباور نباشیم: نه با شنیدن یک خبر مثبت خیلی ذوق زده شویم و نه با شنیدن یک خبر منفی، روحیه مان را ببازیم! باید آنها را در حافظه نگه داریم و اگر برای مان مهم است، دنبال تایید یا رد آن (با استفاده از منابع مختلف) برویم.

مشورت کنیم: در مسایل پزشکی و سلامت، بهترین کسی که مشورت و راهنمایی به ما می دهند، پزشکان معالج خودمان یا متخصصان مورد اعتماد هستند. باید مطالبی را که می شنویم، با رجوع به آنها تایید یا رد کنیم. مطالب روزنامه ها، رادیو و تلویزیون، تبلیغات مختلف و خصوصا مطالب سلامتی در اینترنت، ممکن است آلوده به انواع خطاها، اشتباهات و جهت گیری های عمدی باشند حتما لازم است منبع مطالبی که اخبار را از آنها می گیریم، معتبر، شناخته شده و قابل اعتماد باشند. و در سرانجام، این نکته را هم در نظر داشته باشید که بی جهت نیست که هفته نامه سلامت، از ابتدای انتشار خود تا کنون، در صفحه شناسنامه اش، از نظر اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به مخاطبان و خصوصا از جنبه حقوقی، جملات زیر را درج کرده است:

پزشکی دانشی همواره در تغییر است. در ارایه مطالب سلامت تلاش زیادی در جهت کامل بودن و تطابق آن با استانداردهای روز پزشکی دنیا تا زمان انتشار اجرا شده است. اما به دلیل اینکه در علوم پزشکی، وجود تغییرات همواره متصور است، سلامت مطالب ارایه شده را کامل و عاری از خطا نمی داند. ارجح آن است که کاربران، این اطلاعات را قبل از به کارگیری، با رجوع به پزشکان و منابع دیگر، تایید نمایند.

منبع:www.salamat.com